Slecht… en goed nieuws

Johan Rockström van het Stockholm Resilience Centre volgt al jaren acht belangrijk grenzen (planetary boundaries) aan de draagkracht van de planeet. Ondertussen spreken collega wetenschappers van “Earth System Boundaries” (ESB’s) in domeinen als klimaat, biosfeer, zoet water, voedingsstoffen en luchtverontreiniging. Deze week werd nog maar eens zwart op wit aangetoond dat er daar al zeven van overschreden hebben⁷. Dat gebeurt in verschillende gradaties op verschillende plaatsen op aarde. Daarbij valt op dat warmte van de atmosfeer nog niet het ergst overschreden is. Vooral de onderlinge samenhang tussen deze acht systemen bepalen de veerkracht van de aarde én de gezondheid verschillende levensvormen waaronder de mens.

Pierre Wunsch, de gouverneur van onze nationale bank, stelde op een klimaatconferentie, georganiseerd door het “Peterson Institute for International Economics”, dat we door inefficiënte beleidskeuzes het momentum om iets aan de klimaattransitie te doen dreigen te verliezen. Als mensen bereid zijn hun huis te isoleren of een warmtepomp te installeren maar de apparaten zijn niet beschikbaar, of er zijn geen installateurs of de beloofde subsidies worden maar mondjesmaat toegewezen, dan daalt het enthousiasme snel⁸. Daardoor verliezen we misschien tien jaar voor de hele transitie.

Westerse landen blijven volharden in de boosheid. Op de VN Climate Conference’s (Conference of the Parties) beloven Westerse landen van alles aan landen die de klimaatverandering ondergaan maar er geen rechtstreekse oorzaak van zijn. Vervolgens komen ze die afspraken niet na. Straffer nog: ze spiegelen voor dat ze meer doen dan ze in werkelijkheid doen. Oxfam-Novib onderzocht wat er nu werkelijk in het klimaatfonds zit. De Westerse landen beloofden op de COP15 van 2009 in Kopenhagen om vanaf 2020 jaarlijks 100 miljard Euro samen te brengen om getroffen landen in het globale zuiden te helpen bij het tegengaan van de gevolgen van klimaatverandering. Nu blijkt dat die landen beweren 83 miljard samen te hebben gebracht maar er zitten veel dubbeltellingen bij. Als je die wegzuivert komen Oxfam-Novib⁹ en de OESO onafhankelijk van elkaar tot een bijdrage van respectievelijk 21 tot 25 miljard en van 24 tot 32 miljard euro. Geen wonder dat dit onderwerp van debat wordt op de volgende COP28 van november in Dubai en dat die landen argwanend staan t.o.v. de belofte van COP27 in Sharm El Sheik voor de regelingen voor schadevergoeding. Lees het volledige verslag in een eerder blogbericht.

Naast deze bloemlezing van “bleading news” was er ook “good news” in dezelfde periode. Al haalt dat niet vaak de mainstream pers!

Goed nieuws

De Amazone heeft nog veel geheimen en Braziliaans president Lula da Silva heeft een plan.

• Recent archeologisch onderzoek¹⁰ in de Amazone geeft aan dat er vóór de kolonisatie door de Spanjaarden tot tien miljoen mensen in het regenwoud leefden. Ze woonden in nederzettingen, hadden een cultuur en deden aan landbouw. Veel planten die we nu kennen, zoals maniok, cacao, papaya, pinda’s en tabak, zijn daar gecultiveerd. Als we het Amazonewoud willen redden dan moeten daar veel meer mensen gaan leven dan nu het geval is, op voorwaarde dat ze de agrobiologische diversiteit van het woud behouden;
• Op 5 juni, wereldmilieudag van de VN, kondigden Lula Da Silva en de Braziliaanse minister van Milieu Marina Silva een uitgebreid plan aan om tegen 2030 de ontbossing van het Amazonewoud in Brazilië (2/3 van het woud) te stoppen. Het plan is een combinatie van extra ambtenaren, technologie voor de opvolging van de maatregelen, opbouw van vis-kweek en bio-economie. Nu hopen dat de plannen door het parlement geraken waar de liberalen in de meerderheid zijn en dat ze Lula ’s ambtstermijn tot 2027 overleven¹¹. De Verenigde Naties organiseren de COP30-klimaatconferentie in 2025 in Belém, een grote metropool in het Amazonewoud

In dezelfde presentatie waar Pierre Wunsch zijn bezorgdheid uitte over het tijdig realiseren van de energietransitie was hij redelijk optimistisch over de betaalbaarheid ervan. Hij formuleerde het zo

“Op basis van bestaande technologieën kunnen we de uitstoot tegen een aanvaardbare kostprijs volledig elimineren. Gemiddeld kost die oefening 150 euro per ton CO₂. Dat komt voor een land als België, dat een relatief hoog energieverbruik combineert met een hoog inkomen, overeen met een kostprijs van 3,5 procent van het bbp van 2020 en met 2,5 procent van het bbp in 2050. Dat kost ons dus 0,1 procent van het bbp per jaar. Die kostprijs is vergelijkbaar met een nieuwe olieschok als in de jaren zeventig”¹².

Dat valt mee als we het vergelijken met wat we bijdragen aan ontwikkelingshulp en aan de NATO. Natuurlijk is de energietransitie niet het enige element om aan klimaatbeheersing te doen. Om de acht “Earth System Boundaries” niet te overschrijden zijn ook maatregelen nodig in de natuur, de landbouw en het gebruik van nieuwe materialen als plastics.

Dat de energie transitie er sneller kan komen dan verwacht ligt bij technische innovaties als¹³

• Batterijen: CATL kondigde op 21 april¹⁴ een nieuwe “gecondenseerde” batterij aan met energiedensiteit van 500 Wh/kg, die naar eigen zeggen nog dit jaar in massaproductie zal gaan. Deze batterij heeft een dubbele capaciteit van wat Tesla nu als zijn ‘top of the bill’ aanbiedt. Dat betekent niet alleen dat auto’s veel verder kunnen rijden zonder laden, maar ook dat elektrisch vliegen mogelijk wordt. Ondertussen werkt CATL aan een lithium-air technologie van 1.200 Wh/kg;
• Hernieuwbare energie:
  • De prijzen van hernieuwbare energiebronnen dalen en zullen blijven dalen. Voor de periode 2000 tot 2020 gingen die kosten
    • per MWh aan zonne-energie van $660 naar $50;
    • van windenergie op land van $150 naar $30;
    • voor windenergie op zee van $120 naar $80.
  • China verdubbelde in 2022 het aantal zonne-energie installaties die er tot dan toe op aarde bestonden. Het International Energy Agency (IEA) deed al een aantal keer een voorspelling voor de hoeveelheid geïnstalleerde gigawatt aan zonne-energie tegen 2030. In 2012 was dat 300, in 2018 stelden ze dit bij naar 1.250 en in 2022 verhoogden ze dit aantal naar 3.000.
  • Wat betreft windenergie wordt het nog een Europese strijd om de productie van windmolens hier te houden en niet af te staan aan China zoals gebeurde met zonne-energie;
• Warmtepompen: Investeringen in duurzame energie overstegen in 2022 de grens van $1 biljoen, evenveel als de investeringen in klassieke energiebronnen. 90% ging naar hernieuwbare energie (zon en wind) en elektrische auto’s.
  What’s  the next big thing? De elektrificatie van warmte¹⁵! Het grootste gebruik aan warmte, zowel residentieel als industrieel, kan op veel lagere temperaturen dan vandaag.
  • Een van de meest veelbelovende benaderingen voor huizen is “gedeelde loop-grondverwarming”. Daarbij circuleert water bij temperaturen tot 10°C. Een kleine warmtepomp in elke afzonderlijk woning verhoogt die temperatuur om aan de vraag naar verwarming en warm water te voldoen.
  • In de industrie kunnen warmtepompen gemakkelijk tot 160°C opwarmen. Voor productie van glas, keramische materialen en metaal zijn er elektrische technologieën als infrarood, magnetron en radiogolven, inductie, weerstand, vlamboog en plasma die temperaturen tot 20.000 °C kunnen leveren. Al deze technologieën leveren minder broeikasgassen op en er komt ook veel minder kooldioxide vrij in huizen en bedrijven, wat de gezondheid ten goede komt;
• Energie efficiëntie: Het IEA kondigt begin juni op zijn Global Conference on Energy Efficiency¹⁶ in Versailles aan dat het tegen 2030 een jaarlijkse energie-efficiëntie van 4% verwacht i.p.v. de huidige 2,2%. Dat betekent een daling aan CO₂-uitstoot door brandstofverbranding met bijna 11 Gt tegen 2030. Bijna één derde van het huidige wereldwijde energieverbruik en emissies.

Op 1 juni liet Vincent Van Quickenborne, onze federale minister van justitie, volgende uitspraak optekenen