Inleiding
Op dinsdag 20 september startte de 77e “Algemene Vergadering” van de VN (AVVN) met een toespraak van Algemene Secretaris António Guterres. In de kanten van de dag daarop was het zoeken met een vergrootglas om daar iets over te lezen! Krijgen de toespraken van J. Biden en V. Zelenski meer aandacht nu V. Poetin een gedeeltelijke mobilisatie aankondigt?
Dit moet anders!
De boodschap
De boodschap van Guterres was pessimistisch. Bekeken vanuit verschillende invalshoeken ziet de wereldscene er niet bepaald vrolijk uit.
- Conflicthaarden in Irak, Yemen, Ukraine, Myanmar, Syrië, Columbia…;
- Meerdere types problemen als oorlog, hoogspanning tussen China en de VS over Taiwan, hongersnood, overstromingen, bosbranden, stijgende hoeveelheden broeikasgassen…;
- Gebrek aan samenwerking, zoals het opzeggen van de Glasgow samenwerkingsovereenkomst voor klimaat tussen China en de VS.
Toch zal diplomatie en samenwerken de enig oplossing zijn die werkt op termijn zowel voor vrede als voor klimaatbeheersing.
We have a rendez-vous with climate disaster
A. Guterres, 20 september in AVNN
De boodschapper
Waarom kreeg deze boodschap zo weinig weerklank? Omdat die van de VN komt? Omdat die door António Guterres uitgesproken werd?
De VN worden vaak als een praatbarrak beschouwd. Een plaats waar alle landen van gedachten wisselen, als het hen goed uitkomt elkaar eens goed uitschelden in diplomatieke termen, maar niet in actie komen. De VN is slachtoffer van zijn eigen oprichtingsprocedures. De opbouw dateert nog van net na de tweede wereldoorlog en is een afspiegeling van de structuren van de
overwinnaars van die oorlog én de koloniale tijden van toen. Ze zijn niet aangepast aan de huidige wereldbevolking en handelsverhoudingen noch aan de politieke en economische strekkingen van vandaag. Daarom lopen discussie- en besluitprocessen vaak spaak in oude vastgeroeste patronen. De niet-westerse wereld percipieert de VN als een instrument van het westen dat met gebruik van verschillende maten en gewichten zijn wil oplegt aan de rest van de wereld.
Secretaris António Guterres (1949) is als Portugees een vertegenwoordiger van het westen. Hij is niet de grootste redenaar en als persoonlijkheid geniet hij (nog) niet het aanzien van bijv. U Thant (1909–1974) uit Myanmar of Kofi Annan (1938–2018) uit Ghana. Dat bleek nog eens door de afstandelijkheid van V. Poetin toen hij – overigens succesvol – onderhandelde om de graanleveringen uit Oekraïne weer op gang te brengen.
Op beide niveaus is er dus werk aan de winkel. Wat is de rol van de VN? En wie kan hen vertegenwoordigen naar de wereld toe?
Een mogelijk pad
Wil de VN – in het belang van het beheersen van de grote wereldproblemen zoals conflicten, honger, milieuvervuiling en klimaatopwarming – een leidende rol spelen dan moet die organisatie zich heruitvinden langs aan aantal lijnen. Een mogelijk evolutie is de volgende:
De huidige VN 1.0 “praat” vooral
Op de dag van vandaag (sinds 1945 tot heden en met 193 lidstaten in 2021) zijn de VN gemanaged door de grootmachten uit de koude oorlog. Voor veel problemen zijn ze een praatbarak. Als VN-onderdeel werkt bijv. het IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change, goed voor de klimaatproblematiek, maar dit kan louter vaststellen, uitleggen en awareness creëren. IPCC is niet in staat acties op te leggen, laat staan af te dwingen. De COP26 sessie van november 2021 in Glasgow toonde dat nog eens aan;
We need action across the board. Let’s have no illusions. We are in rough seas. A winter of global discontent is on the horizon. A cost-of-living crisis is raging. Trust is crumbling. Inequalities are exploding. Our planet is burning. People are hurting – with the most vulnerable suffering the most. The United Nations Charter and the ideals it represents are in jeopardy. We have a duty to act.
A. Guterres, 20 september in AVNN
Een volgende VN 2.0 moet kunnen “opleggen”
Onder druk van de gebeurtenissen van vandaag kunnen een aangepast mandaat en een andere samenstelling van de structuren er snel komen zodat het opleggen van hervormingen mogelijk wordt. Deze aanpassing zou leiden tot een betere weerspiegeling van de huidige wereldbevolking binnen de VN. Toch zou alles (waarschijnlijk) nog steeds beperkt blijven tot een richting geven en regels formuleren om die lokaal uit te voeren. Hoogst waarschijnlijk krijgen de VN nog niet de macht om uitvoering af te dwingen met sancties. Het zal belangrijk zijn dat de toekomstige Algemeen Secretaris in alle werelddelen aanvaard wordt als een autoriteit.
My report on Our Common Agenda proposes a New Global Deal to rebalance power and resources between developed and developing countries. […] Let’s work as one, a coalition of the world, as united nations.
A. Guterres, 20 september in AVNN
De toekomstige VN 3.0 moet uitvoering “afdwingen”
In de volgende versie zetten de VN overeenkomsten uit op wereldniveau. Deze worden dan lokaal omgezet in wetten en sancties voor het niet-naleven ervan. Als het niet anders kan, gaan we een tijd lang in een soort wereldwijde crisismodus om grote issues als klimaatopwarming of conflictbestrijding op te lossen. Te vergelijken met de geallieerde landen tijdens WO II. Tijdens een dergelijke crisisperiode beschouwt de Homo Sapiens zich als één ras dat vecht voor zijn voortbestaan op de aarde.
Kan deze overgang naar dergelijke wereldwijd aanvaarde structuren van centrale besluitvorming en lokale implementatie zonder oorlog? Een oorlog waarin verhoudingen tussen waardesystemen (bijv. democratie vs. autoritair), continenten en staten worden herschikt. Het probleem met oorlog of een periode van herschikkingen is dat we die doorlooptijd niet hebben doordat de klimaatopwarming te snel evolueert.
Oorlog is de vader van alles
Heraclitus, 540 – 480 VoT
In lijn met de “Eenheid in verscheidenheid” gedachte worden richtlijnen centraal uitgezet en gebeurt de realisatie lokaal per continent, land of regio. Zo zijn goede klimaatmaatregelen voor stedelijke agglomeraties als New York, Los Angels, Parijs, Londen, Tokyo, Shanghai, New Delhi… niet per se goed voor het omringende platteland. De manieren om ze te implementeren in de VS, EU, China, India en Oceanië verschillen volgens gewoontes, traditionele verhalen en cultuur, mogelijkheden, lokale hulpbronnen, samenlevingsvormen, politieke structuren, rechtsstaten…
Voor klimaatverandering geeft de EU het voorbeeld met de “Green Deal” en “Fit for 55” als lokale aanpak. Maar we staan nog maar aan het begin van een dringend en dwingend klimaatbeleid. Is het allemaal al niet “too little too late”?