Een nieuw verslag aan de Club van Rome
Van 1972 tot 2022
In 1972 verscheen het eerste verslag aan de “Club van Rome” onder de veelzeggende titel “Grenzen aan Groei”. Op dat moment waren auteurs, overheden en captains of industry het roerend eens. We moeten onze manier van leven afstemmen op de eindige beschikbaarheid van onze grondstoffen, anders rijden we als maatschappij de gracht in tijdens de tweede helft van de 21e eeuw. Zie figuur hiernaast uit dat rapport. In 1973 besloot de OPEC om de toevoer van olie te verminderen omdat ze te weinig geld per barrel kreeg. Het startsein van wat we in België als “De Oliecrisis” beleefden met autoloze zondagen. Een fenomeen dat we tot nu toe nog niet terug zagen. Het was ook het startschot van een hele reeks crises die elkaar steeds weer opvolgden. De CORONA epidemie en nu de energiecrisis veroorzaakt door de inval van Rusland in Oekraïne zijn de twee recentste in die reeks.
Later verschenen updates zoals “2052, A forecast for the next forty years” (2012) en “A finer Future, Creating an Economy in service of Life” (2018). In 2022 markeert “Earth for All. A survival guide for humanity”* de 50e verjaardag van de eerste editie.
Als we in 1972 aandacht hadden besteed aan The Limits to Growth, zouden we vandaag niet in de fix zitten van vandaag; zoals de modellering in dit boek duidelijk maakt, wat nog rest van het decennium is misschien wel onze laatste beste hoop om het op zijn minst gedeeltelijk goed te krijgen
Bill McKibben
Limits to Growth, p. 127
De fuik van de huidige economie
De huidige economische principes van vrije markten zoals het weggeven van gemeenschappelijk goederen voor een prikje en teveel achterpoortjes om belastingen te ontduiken, stimuleren
- Een drang naar schaalvergroting, efficiëntie en marktmacht;
- En tegelijk een “race to the bottom” voor grondstofprijzen en fabriekslonen.
Dit mechanisme leidde na ruwweg 1980 tot de “too big to fail” positie van financiële instellingen die geld door geld creëren voor “aandeelhouders” en dan vooral voor de 0,1% super rijken. Ondanks de creatie van een middelklasse, waardoor in landen als China heel veel mensen uit de armoede gehaald werden, groeide in veel regio’s ongelijkheid tot ongekende niveaus. De 10% rijksten bezitten op dit ogenblik 70% van alle rijkdom en in sommige landen is die verhouding zelfs 1% tegen 40%.
Figuur: Klassiek economisch model van vandaag
Naar “Earth for All” figuur 8.1
Het “Earth for All” team gaat op zoek naar manieren om deze polycrisis van armoede, ongelijkheid, milieuvervuiling, honger versus obesitas en klimaatopwarming aan te pakken.
Vijf transitietrajecten
In het “Earth for All” rapport worden voor vijf domeinen de volgende suggesties gedaan om deze polycrisis te beheersen, iedereen aan boord te houden en een economie te creëren voor het Antropoceen.
Armoede bestrijden en lage-inkomenslanden toelaten effectiever te functioneren
- Streef naar een jaarinkomen van € 15.000 voor iedereen of $ 41 per dag;
- Geef lage-inkomenslanden jaarlijks $ 1 triljoen financiële ademruimte door handel in het Zuiden te promoten en door financiële structuren aan te passen, bijv. door andere kredietfaciliteiten bij het IMF, valutabeperkingsfonds, schuldenherschikking;
- Geef toegang tot kennis en technologie van groene energie en laat uitstoot van CO2 en equivalenten betalen door consument;
- Verbied multinationals om in lage-inkomenslanden in fossiele energie te investeren.
Ongelijkheid doen afnemen tussen en binnen landen om stabiliteit te bevorderen
- Streef naar een vermogensverdeling met Palma Ratio** = 1, nl. het vermogen van de rijkste 10% = vermogen van de armste 40%;
- Laat werknemers zich verenigen in vakbonden en coöperaties;
- Belast inkomen, vermogen, transacties…progressief om te investeren in volgende domeinen en te herverdelen;
- Geef via een “Burger Fonds” iedereen dividenden voor de exploitatie van “commons” of “de gemeenschappelijke middelen”, zoals mijnen of oceanen, en voor gebruik van robots. Voorbeeld hiervoor is het systeem dat in Alaska gebruikt wordt voor het verdelen van winsten op opdelven van aardolie;
- Zorg voor een redelijk pensioen voor iedereen, maar met een leeftijdsgrens bepaald door levensverwachting in het land om het betaalbaar te houden.
Vrouwen sterk maken door deel te nemen aan de economie en om minder kinderen te krijgen
- Zorg voor gendergelijke opleiding, loon, zorg en pensioen;
- Leid hen op in kritisch nadenken om werkelijkheid te onderscheiden van fictie en in systeemdenken om afhankelijke relaties te begrijpen;
- Zorg voor een gezondheidssysteem en zekerheid van pensioen om zo het geboortecijfer en uiteindelijk de wereldbevolking te laten dalen.
Voedsel weer gezond maken voor mens en planeet
- Creëer wetgeving om minder land te gebruiken, koolstof op te slaan, grond vruchtbaarder te verbouwen, minder kunstmest te gebruiken en water beter te beheren;
- Laat nieuwe producten sneller toe en promoot korte keten distributie;
- Stimuleer gezonde diëten met fruit, groenten, peulvruchten, granen, algen…;
- Beperk verlies van voedsel aan de bron, bij productie, in de retaildistributie en door microbemesting;
- Begeleid boeren mentaal, financieel en technisch bij deze transitie;
- Richt op wereldniveau een Food Stability Board op die deze transitie stuurt, naar het voorbeeld van het Financial Stability Board***
Energie efficiënter beheren en hernieuwbaar maken
- Kijk naar de functies die mensen willen en realiseer die zo energiezuinig mogelijk. Dat kan vaak zonder of met veel minder energie dan we het vandaag doen op basis van klassieke processen en traditionele manieren bij transport van mensen en goederen;
- Elektrificeer maximaal, het rendement is hoger dan traditionele verbrandingsprocessen. Elektrische energie duurzaam opwekken en opslaan gaat steeds beter en wordt steeds goedkoper;
- Maak de mijnen voor grondstoffen natuurvriendelijk en laat mijnwerkers veilig werken voor een fair loon;
- Investeer het drievoudige van nu in hernieuwbare energie, zeker in rijke landen, en stimuleer de investeringen in lage inkomenslanden. Door de leercurve dalen de kosten voor energie verder en op termijn daalt de temperatuur. Wegens doorlooptijden van de kringlopen zal het effect op temperatuur pas vanaf 2040 echt voelbaar worden bij versnelde investeringen en pas vanaf 2060 bij het huidige investeringsniveau;
- Gebruik de overvloed aan hernieuwbare energie voor het opslaan en hergebruiken van CO2 waardoor de concentratie daalt en om producten op meerdere manieren te recycleren.
Op deze manier komt er initieel een politiek kader dat armoede en ongelijkheid bestrijdt. Dit creëert de basis voor het sterk maken van vrouwen en transities in voedsel en energie.
De economie voor het Antropoceen
Door deze aanbevelingen in te voeren wordt de structuur van economische relaties veranderd. Centraal staan nu burgers, een “Burger Fonds” en veel meer concurrerende bedrijven. Het Burger Fonds wordt georganiseerd door bijv. lokale Centrale Banken die instaan om de afgeroomde belastingen en opbrengsten van de “Gemeenschappelijke Middelen” in dividenden uit te betalen aan de burgers. Deze structuur staat in principe los van politiek en lobbyen.
Figuur: Economisch model aangepast aan Antropoceen
Naar “Earth for All” figuur 8.2
Case to Action
In “Earth For All” worden de uitgangspunten van “Grenzen aan Groei” er nog eens op nagetrokken. Daaruit blijkt dat de stijging van grondstofverbruik, energieopwekking en bevolkingsaantallen tot 2020 op het pad zit van de “business as usual” voorspellingen uit 1972. Er is dus geen reden om aan te nemen dat ineenstorting van beschikbaarheden van grondstoffen en voedsel in de tweede helft van deze eeuw niet zou gebeuren. Misschien iets later. Misschien iets milder wegens nieuwe technische mogelijkheden. Misschien met net iets minder super-armen omdat de middenklasse hier en daar aangegroeid is.
In deze tekst worden twee scenario’s naar voor geschoven. Het “Too Little Too Late” (TLTL) scenario waar we gewoon doorgaan zoals we bezig zijn en een “Giant Leap” (GL) scenario waar we in dit decennium alle zeilen bijzetten om het tij te keren. Niet dat GL ons de hemel op aarde belooft, maar het is toch vrolijker dan TLTL.
TLTL:
- Rond 2030 bereiken we een dieptepunt van vervuiling, ongelijkheid, obesitas, hotspots waar het leven onmenselijk wordt…
- Tegen 2050 stabiliseert een en ander met veel spanningen, meer klimaatneutraliteit maar nog steeds armoede en ongelijkheid die zorgen voor spanningen en migratie.
- Na 2050 stijgt de temperatuur met meer dan 2°C, verdwijnt veerkracht uit de (biologische) aarde en landen vallen uiteen in kleinere groepen met onderling veel spanningen en geweld;
GL:
- De periode 2020 – 2030 is cruciaal qua aanpak. Tijdens deze periode moeten de vandaag al overeengekomen afspraken nageleefd worden (windmolens, zon-energie, elektrificatie…) en moet de ongelijkheid verkleind worden door internationale samenwerking en door belastingen te gebruiken als basisloon of dividenden;
- Tussen 2030 en 2050 trekt het zuidelijk halfrond zich op aan toelevering van groene energie naar het noorden. Herverdeling van drinkwater en fossiele industriële bedrijvigheid verbetert. Mensen leven gezonder en het vertrouwen in overheden neemt weer toe. Bossen groeien terug aan en broeikasgassen nemen nu duurzaam af. De kaap van 2° C opwarming wordt net vermeden. De gevolgen van de klimaatverandering zijn er nog maar het geloof dat het goed komt is groot.
- Voorbij 2050 daalt de bevolking van 8,5 naar 6 miljard, het weer is nog onstabiel, maar mensen voelen zich gesteund en solidair.
De twee scenario’s zijn grofweg ter vergelijken in twee grafieken. Die tonen aan dat de voordelen in GL één generatie voor TLTL bereikt worden en samengaan met een lagere “Social Tension Index” en een uitgesproken betere “Average Wellbeing Index”. Dat is het gevolg van onder andere een betere ongelijkheidsverdeling en lagere wereldbevolking.
Executive Summary, pagina 8
Executive Summary, pagina 10
Figuur: Samenvatting van de twee basisscenario’s in “Earth4All.life”
De werkelijkheid is sowieso anders dan deze scenario’s en we mogen aannemen dat die ergens daartussen zal liggen.
Het rapport roept duidelijk op tot actie van elk van ons
- Treed toe tot de beweging;
- Stem voor politici die deze toekomstige wereld omarmen;
- Praat over de nodige veranderingen;
- Vraag in je gemeente, regio en land bij politici, bestuurders en bedrijfsleiders naar de nodige veranderingen in de economische systemen.
“Earth4All.life” model
Alle berekeningen voor deze transities gebeuren in het “Eart4all.life” model. Dit is de vijfde versie van het “World3” model dat voor “Limits to Growth” ontworpen werd. Je kan zelf simulaties doen op dit model en zien welk effect andere aannames hebben in bepaalde functies voor bepaalde regio’s.
Figuur: Economisch model aangepast aan Antropoceen
Naar “Earth for All” figuur 8.2
* “Earth for All: A Survival Guide for Humanity”, A report to the club of Rome, September 2022, belangrijkst auteurs: Sandrine Dixson-Declève, Owen Gaffney, Jayati Ghosh, Jorgen Randers, Johan Rockström, Per Espen Stoknes. New society publishers, ISBN 9780865719866
** De Palma-ratio is een statistisch hulpmiddel dat de inkomensongelijkheid van een land meet. Het houdt rekening met de gewogen inkomensverdeling voor evaluatie. De bijdrage van het bruto nationaal inkomen (bni) van de rijkste 10% van de bevolking wordt gedeeld door het BNI-aandeel van de armste 40% van de bevolking.
*** De Financial Stability Board (FSB) is een internationaal orgaan dat toezicht houdt op en aanbevelingen doet over het wereldwijde financiële stelsel. https://www.fsb.org/