COP27 in 2022 – Week 1

Anders gezegd: we praten veel, er gebeurt niets. In tegendeel. We kijken de andere kant op en stoten steeds meer boeikasgassen uit. De reële gemiddelde opwarming is nu 1,15 [1,02 – 1,28] °C*. De gevolgen

• Gletsjers in Zwitserland verloren 6% van hun volume en werden 4 meter dunner in 2021-2022;
• Het zeeniveau steeg jaarlijks met 3,4 mm tussen 1993 en 2022;
• Het noordelijk halfrond wordt geteisterd door onweer of hittegolven, vooral in China en Europa;
• In Oost-Afrika dreigt hongersnood omdat het er nu al vier regenseizoenen na elkaar heel droog is, de langste periode in de laatste veertig jaar;
• Pakistan overstroomde met minstens 1.700 doden tot gevolg.

Dit laatste zorgde voor een nieuw kernthema op de COP “Loss and damage” (verlies en schade). Een groep van 77 ontwikkelingslanden, o.l.v. de Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken, Bilawal Bhutto Zardari, doorbreekt het compromis uit 2015, COP15 in Parijs. Ze vragen uitdrukkelijk naar ondersteuning om de schade van klimaatrampen te herstellen. Hoe zullen China en India zich opstellen? Eisen ze schadevergoeding of betalen ze mee? Het Westen is bang dat als India en China voor schadevergoeding gaan, de Doos van Pandora opengaat en dat dit leidt tot een “onbegrensde aansprakelijkheid”. Dat deze schade kan oplopen blijkt uit onderzoek**. De klimaatkosten veroorzaakt door de VS zouden in de periode 1990 – 2014 oplopen tot 1,9 biljoen dollar. Voor Rusland, China, Indië en Brazilië samen zou dat 4,1 biljoen zijn. De vijf grootste oliebedrijven van Europa zijn verantwoordelijk voor ongeveer 13 biljoen dollar aan schade in de afgelopen 30 jaar, waaronder vervuiling, verslechtering van de volksgezondheid en koolstofemissies. Met alle maatregelen van vandaag stevenen we af op een gemiddelde temperatuurstijging van 2,4 tot 2,6 °C in 2100***, een stuk meer dan de 1,5°C die we onszelf nog beloofden in de COP25 van Parijs in 2015 en bevestigden op de COP26 van Glasgow. Daarnaast meten we dat Europa sneller opwarmt dan dit gemiddelde, naar schatting zelfs twee keer zo snel°. Opwarming in Europa is als volgt te schetsen

• Plus 0,5 °C per decennium, drie decennia naeen;
• Gletsjers verloren 30 meter aan dikte tussen 1997 en 2021;
• Voor het eerst viel er regen op de hoogste toppen van Groenland;
• Extreem weer, met in 2100 al 50 miljard Euro aan schade;
• Deze zomer een oversterfte van 2.290 personen of 5,7% in België waarvan de helft door hitte.

En dat terwijl Europa één van de beste leerlingen van de klas in de strijd tegen klimaatopwarming.

In de marge van het congres

Vóór de aanvang van de COP conferentie waren er al allerlei incidenten, waaronder drie wel heel opvallende.

• De discussie over mensenrechten in Egypte;
• Wie besloot om niet naar Sharm El Sheik te gaan;
• Zij die schilderijen besmeurden?

Egypte doet er alles aan om alle protesten en vooral verwijzingen naar mensenrechten te vermijden. Sharm el Sheik is een versterkte burcht. Actie voeren kan pas als het 48 uur van tevoren aangevraagd is en enkel op een klein binnenplein waar alles goed onder controle blijft. Ieder staatshoofd krijgt publiekelijk de boodschap mee om naar deze situatie te verwijzen en vooral om de vrijlating te vragen van mensenrechtenactivist Alaa Abd el-Fattah, die naast een hongerstaking nu ook een drinkstaking gestart is. Greta Thunberg wil de fakkel van klimaatactiviste doorgeven en heeft het druk met het promoten van haar recentste werkstuk “Het Klimaatboek”°. Zij besluit niet deel te nemen aan een “kermis van greenwashing, leugens en bedrog”. Iets wat haar op kritiek komt te staan, want ondanks alle officiële beperkingen zou haar activisme toch op zijn plaats zijn. Wie ook niet gaat is onze Vlaamse minister voor het Energie en Klimaat Zuhal Demir. Zij roept de mensenrechten is als excuus. Consequent met zichzelf gaat ze dan ook volgend jaar niet naar de COP28 in de Verenigde Arabische Emiraten, in de Dubai Expo City. Aan Belgische klimaatministers is er overigens geen gebrek, ze zijn nog met zeven als hoofden van een 175-koppige onderhandelingsmissie. Willen ze op de besluitvorming wegen? Of is de venue tocht te aantrekkelijk? In de aanloop naar deze COP waren er een aantal klimaatactivisten die in Parijs, Londen, Madrid en Amsterdam goed uitgekozen schilderijen bekladden en zich aan de lijst vastkleefden. Op andere plaatsen bezetten ze kruispunten, vliegtuigterminals of privé jets om hun punt te maken. Velen fronsten de wenkbrauwen of grinnikten bij zoveel activisme. Vraag is of op de lange termijn dit “radicaal flank activisme” de klimaatzaak dient°°°. Het is een gerechtvaardigde activistische vorm van aandacht vragen om sneller maatregelen tegen klimaatverandering door te voeren. Het effect op de overheden en de publiek opinie is echter een dubbeltje op zijn kant en zal pas later blijken.

Boute uitspraken

In de eerste week van de COP27 is het de beurt aan toppolitici die hun gehechtheid aan klimaatbeheersing bewijzen en aanprijzen hoe goed hun land het doet. Een paar uitspraken

• “Ik kan hier staan als president van de Verenigde Staten van Amerika en met vertrouwen zeggen dat wij onze emissiedoelstellingen tegen 2030 zullen halen… De klimaatcrisis gaat over menselijke veiligheid, economische veiligheid, milieuveiligheid, nationale veiligheid en vormt een existentiële bedreiging voor de planeet… Tegen deze achtergrond is het dringender dan ooit dat we onze klimaatverbintenissen verdubbelen, de oorlog in Rusland maakt de noodzaak om de wereld van haar afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af te helpen alleen maar dringender”, Joe Biden. Enig scepticisme is hier op zijn plaats want ondertussen heeft klimaatontkenner D. Trump zich weer kandidaat gesteld voor de presidentsverkiezingen in 2024. Je weet maar nooit met deze straatvechter;
• “We zijn in het gevecht van ons leven… afstappen van fossiele brandstoffen kan banen opleveren in groene industrieën… klimaat en energiezekerheid gaan hand in hand… De oorlog in Oekraïne is een reden om sneller te handelen om de klimaatverandering aan te pakken… de UK verdrievoudigt zijn financiering om landen te helpen zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering” zegt R. Sunak in zijn allereerste toespraak op het wereldforum als Eerste Minister van de UK;
• “Hoe maken bedrijven de afgelopen drie maanden 200 miljard dollar winst en verwachten ze niet dat ze minstens 10 cent op elke dollar bijdragen aan een schadefonds?” Mia Mottley Eerste Minister Barbados en SDG Ambassadrice;
• “Sommigen voelen de gevolgen van klimaatverandering harder dan anderen. En sommigen voelen de gevolgen van klimaatbeleid harder dan anderen. Ik denk aan onze boeren, aan mensen die een oud appartementje huren, maar ook aan kleine familiebedrijven. Wat we in elk geval moeten vermijden, is een verdere polarisering … en naar de jongeren toe: Wees deel van de oplossing, smeed coalities en partnerschappen. Dat is de enige weg vooruit…Jonge mensen weten dat regeringen het niet alleen kunnen. De vooruitgang wordt niet van boven naar onder opgelegd, maar wordt opgezet tussen partners. Tussen de overheid en de privésector. Tussen bedrijven en de burgergemeenschappen. Dat is de enige weg vooruit: niet door met verf te gooien naar elkaar, maar door elkaar de hand te reiken. Dat moet onze les zijn in de strijd tegen klimaatverandering: we moeten iedereen aan boord houden. “, A. De Croo, Eerste Minister van de Belgische federale regering. “Veel empathie maar niets concreet” was de reactie op vele fronten. “Dit was een zeer verwijtende speech. De Croo vertelde dat hij zich constructief wil opstellen, maar dat doe je niet door de vijf minuten die je hebt om de wereld toe te spreken te gebruiken om activisten te ridiculiseren. Hij heeft die vijf minuten verkwist.”. “Kostbare speechtijd om te herhalen dat technologie de wereld zal redden. Vijf minuten, nul inhoud” waren kritiek te horen bij Benjamin Van Bunderen Robberechts en Zanna Vanrenterghem;
• “We behandelen de dunne blauwe schil die ons beschermt , onze atmosfeer, als “een open riool”… Afrika zou ‘s Wereld super continent van hernieuwbare energie kunnen worden”, Al Gore, voormalig Vice President van de VS

Interessante studies t.g.v. het congres

De COP is altijd de trigger om interessante rapporten te publiceren. Drie werden al geduid in vorige paragraaf, hierbij nog een paar titels

• “Hittegolven treffen bijna elk kind op aarde in 2050”. In 2050 zullen er twee miljard kinderen zijn die kwetsbaarder zijn voor hitte van boven de 35°C dan volwassenen. Hun geboortejaar zal het koelste jaar zijn met alle gevolgen voor gezondheid, veiligheid, voeding, onderwijs, toegang tot water en toekomstige bestaansmiddelen;
• “Klimaatverandering op sommige plaatsen veel dodelijker dan kanker”. Onderzoek toont aan dat op hot-spot plaatsen in Pakistan, India, en Bangladesh de dodentol door hitte andere grote doodsoorzaken nu al overstijgt;

Ondanks de vele alarmbellen zijn er toch een paar lichtpuntjes

• Het Internationaal Energieagentschap laat in zijn “World Energy Outlook 2022” zien dat de wereldwijde energiecrisis een historisch keerpunt kan zijn naar een schonere en veiligere toekomst. De hogere prijsniveaus van energie zetten consumenten aan minder te verbruiken, maken sommige energiebronnen te duur en stimuleren energiebedrijven versneld naar goedkopere duurzame energiebronnen over te schakelen. Voor het eerst in al de jaren heeft een WEO (World Energy Outlook)-scenario op basis van de huidige heersende beleidsinstellingen – het zgn. Stated Policies Scenario – een wereldwijde vraag naar elke fossiele brandstof die een piek of plateau vertoont. In dit scenario valt het gebruik van steenkool binnen de komende jaren terug, bereikt de vraag naar aardgas een plateau tegen het einde van het decennium. De stijgende verkoop van elektrische voertuigen vlakt de vraag naar olie af in het midden van de jaren 2030 zodat deze enigszins afneemt tegen het midden van de eeuw. Dit betekent dat de totale vraag naar fossiele brandstoffen gestaag daalt van het midden van de jaren 2020 tot 2050 met een jaarlijks gemiddelde dat ongeveer gelijk is aan de levensduur van een groot olieveld. De dalingen zijn veel sneller en meer uitgesproken in de meer klimaatgerichte scenario’s van de WEO.

Vraag is of we het consequent volhouden. Gaat het allemaal snel genoeg in dit decennium? Het “Global Climate Action” rapport ziet een aantal bemoedigende tendensen.

• Het aantal deelnemers dat rapporteert steeg in 2022 met 36%;
• Het aantal in bedrijf genomen elektrische voertuigen in 2022 steeg naar 6,6 miljoen, waarvan de helft in China;
• De kosten voor hernieuwbare elektriciteit dalen en er wordt nu een totaal van 300 GW opgewekt goed voor 225 miljoen gezinnen.

Een tweede artikel gaat in op verloop van week twee. Het wordt blijkbaar nog spannend om een consensus te bereiken over een aantal kernpunten.