Voorbeschouwingen bij Baku

Baku 2024

Dit jaar gaat de COP29 over klimaat door van 11 tot 21 november in Baku, in de oliestaat Azerbeidzjan. Benieuwd of België zich dit jaar op ministerieel vlak laat vertegenwoordigen na de verkiezingen van juni en oktober waar klimaatopwarming geen thema was.

De tekenen zijn niet gunstig. Na wereldwijde bosbranden, sterke orkanen, overstromingen, droogte worden we momenteel geconfronteerd met een “waterbom” boven het oosten van Spanje. De teller aan doden in de streek van Valencia staat bij het schrijven op 215 met nog tientallen vermisten. Er viel in 24 uur tijd meer dan 400 liter water per m2 , zo ongeveer de jaarhoeveelheid voor die streek. Dit is een derde voorval van dit type. In juli 20211 waren het de valleien van de Vesder (B), Ahr- en Moezel (D) en Sure (L) . Daar viel 270 liter in 48 uur en vielen 161 doden te betreuren. En in september 2024 werden Polen, Oostenrijk en Tsjechië geteisterd met 300 tot 400 liter water en 22 doden.

Ik heb nog nooit geweten dat een klimaatramp voor de COP de urgentie op de conferentie verhoogt – Stijn Vercruysse, vrt  journalist, 31/10

Een waterbom is het gevolg van een weerblokkade door een luie straalstroom die hoge- en lagedrukgebieden op hun plaats vasthoudt. Door het warme zeewater slorpt een lagedrukgebied veel meer water op dan gewoonlijk. Water dat er dan op zéér korte tijd uit valt als het op koudere luchtlagen stoot.

Wat staat op het spel

We zitten in een klimaatsmelting. Extreme temperaturen, woedende branden, droogtes en epische overstromingen zijn geen natuurrampen. Het zijn menselijke rampen – in toenemende mate gevoed door fossiele brandstoffen. Geen enkel land wordt gespaard. Maar de armste en meest kwetsbare landen worden het hardst getroffen – Guterres, VN secretaris Generaal, 28/10

Een VN-enquête2 bij 73.000 mensen in 77 landen (België was niet betrokken) geeft aan dat

  • 60% van de ondervraagden zich meer zorgen maken over klimaatopwarming;
  • Dat jongeren onder de 18 jaar er niet wakker van liggen. Eens ouder dan 35 jaar zijn mensen er dan weer dagelijks mee bezig en houden er rekening mee in hun beslissingen;
  • 80% van de ondervraagden vindt dat hun regeringen en grote bedrijven meer aan klimaatbeheersing moeten doen. Ook van de VN wordt meer initiatief verwacht. Enkel in de VS willen ze een zwakker beleid;
  • De meeste mensen ondersteunen de transitie weg van fossiele brandstoffen maar ze verwachten ook betere bescherming tegen en steun na rampen.

De COP29 van Baku gaat nog altijd uit van de ambitie om de temperatuurstijging tot 1,5°C te beperken (Parijs 2015). Het is tegelijk ook een inleiding tot de volgende COP30 van 2025 in Belem, Brazilië. In die volgende COP moeten alle landen hun aangepaste plannen inleveren om de doelstellingen van Parijs te bereiken tegen 2050, de zgn. National Determined Contributions.

Baku gaat dit jaar vooral over centen en rapporten

  • Halen we de New Collective Quantified Goal om $ 100 miljard per jaar samen te brengen om ontwikkelingslanden te helpen in hun strijd tegen klimaatopwarming? In 2022 was nog sprake van $ 115 miljard;
  • Halen we de reële noden van 4.500 miljard investeringen per jaar in de periode 2025 – 2030? Er is in de wereld meer dan genoeg kapitaal beschikbaar maar het wordt niet genoeg besteed aan klimaatbeheersing en duurzaamheid door allerlei barrières die de overheid kan opheffen. Niet enkel de landbouw en industrie moet zich aanpassen, er wordt ook een inspanning verwacht van de financiële instellingen die de geldstromen beheersen. Dat zowel in de ontwikkelde als de te ontwikkelen landen.

Hopelijk wordt het geen Noord – Zuid welles-nietes-discussie over schadevergoeding voor rampen. China investeert al meer in klimaatverandering dan bijv. Duitsland, maar zal het zijn rol als ontwikkelingsland opgeven en voluit mee investeren met de ontwikkelde landen?

Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan transparantie van alle communicatie. Kwestie dat alle landen de reële en vergelijkbare cijfers geven.

Kan Baku in deze gesprekken verder bouwen op de “moving away from fossil fuels” clausule van vorige COP28 in Dubai?

Zal de aandacht van internationale politiek groot genoeg zijn voor klimaatopwarming terwijl er twee grote oorlogen woeden, er meerdere kleinere conflicten zijn en China dreigend naar Taiwan kijkt? En wat met de machtsoverdracht in de VS?

Wat zijn de Belgische plannen voor begin volgend jaar? Maken we bijv. een volledig overzicht van de financiering van fossiele brandstoffen op alle regeringsniveaus om die stapsgewijze af te bouwen? sluiten wij ons aan bij de EU-plannen om net-zero te zijn tegen 2050? Hoe reageert politiek na de vorming van de nieuwe federale regering?

Ultieme doel

Op de COP 15 van december 2015 in Parijs werd besloten om de temperatuurstijging tot 1,5°C te beperken t.o.v. de pre-industriële referentieperiode van 1850 – 1900. Dit vooral om onder de 2°C te blijven waarboven allerlei onberekenbare “kantelpunten” kunnen voorkomen.

Op basis van de gemaakte afspraken stevenen we nu af op 2,7°C opwarming. Indien we doorgaan zoals we vandaag werkelijk bezig zijn komen we op 3,1°C opwarming uit. Beide waarden beloven wat we vandaag al meemaken maar nog meer, nog frequenter en nog harder. Onze regio van West- en Noord-Europa blijft gespaard van de ergste veranderingen, althans volgens modellen die nog elke dag worden verfijnd. Allen daarheen zou je kunnen zeggen.

We weten nu dat de kosten voor klimaatbeheersing (3 tot  4% van globaal bruto product) lager zijn dan de kosten om verwachte schade van klimaatrampen te betalen (> 7 % van globaal bruto product)3.

1 Voor meer details zie hoofdstuk 5 “Toestand van ons ruimteschip” op Voor de voorouders van morgen

2 Peoples_Climate_Vote_Report_2024.pdf

3 “Climate Capitalism. Winning the global race to zero emissions, Akshat Rathi, 2023, John Murray

Wil je op de hoogte worden gehouden van nieuwe publicaties?

Schrijf je dan in op onze nieuwsbrief en ontvang regelmatig de inzichten van Lucrates